रोजगार, सामाजिक चिंता आणि पर्यावरण क्षेत्रात उत्कृष्ट कार्य केल्याबद्दल क्यूएस वर्ल्ड युनिव्हर्सिटी सस्टेनेबिलिटी रँकिंग – 2023 मधील भारतीय उच्च शैक्षणिक संस्थांच्या यादीत IIT बॉम्बेला प्रथम क्रमांक मिळाला आहे. रोजगार आणि पर्यावरण क्षेत्रातील विद्यार्थ्यांमध्ये जागरुकता निर्माण करण्यासाठी आयआयटी दिल्लीला दुसरा क्रमांक मिळाला आहे, तर जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठाला लैंगिक समानता आणि समाजातील इतर असमानता दूर करण्यासाठी तिसरे स्थान देण्यात आले आहे. त्याचबरोबर देशासह परदेशी संस्थांसोबत संशोधन क्षेत्रात सहकार्य, संशोधनाच्या माध्यमातून समाजाला प्रबोधन करण्याचे शैक्षणिक स्वातंत्र्य यामुळे डीयूला चौथा क्रमांक मिळाला आहे. विशेष म्हणजे या क्रमवारीत भारतातील 15 उच्च शैक्षणिक संस्थांना स्थान मिळाले आहे.
क्यूएस वर्ल्ड युनिव्हर्सिटी सस्टेनेबिलिटी रँकिंग 2023 बुधवारी लंडनमध्ये प्रसिद्ध करण्यात आली. या क्रमवारीत, कॅलिफोर्निया विद्यापीठ प्रथम, टोरंटो विद्यापीठ द्वितीय, ब्रिटिश कोलंबिया विद्यापीठ तृतीय क्रमांकावर आहे. आयआयटी बॉम्बेने पर्यावरण, रोजगार आणि सामाजिक क्षेत्रातील उत्कृष्ट कार्यासाठी 281-300 दरम्यान ही रँक मिळविली आहे.
आयआयटी बॉम्बेने सतत शिक्षण घेत राहण्यासाठी विद्यार्थ्यांमध्ये पर्यावरणाविषयी चांगली समज विकसित करण्याचे काम केले आहे. यामुळे त्याला सर्वोच्च पद मिळाले आहे. याशिवाय जगातील 100 नोकऱ्या उपलब्ध करून देण्याच्या बाबतीतही ते पहिल्या 100 मध्ये स्थान मिळवले आहे. त्याच वेळी, आयआयटी दिल्लीला रोजगार, पर्यावरणाविषयी विद्यार्थ्यांमध्ये जागरूकता पसरवण्यासाठी 321-340 क्रमांक मिळाला आहे. आयआयटी दिल्लीला क्यूएस इंडिकेटरमध्ये सर्वाधिक गुण मिळालेल्या संस्थेने पर्यावरणाबाबत जास्तीत जास्त विद्यार्थ्यांना जागरुक केले आहे. माजी विद्यार्थ्यांच्या सहकार्याने रोजगार क्षेत्रात रोजगाराचे प्रमाण सर्वाधिक आहे. या क्रमवारीत दिल्ली विद्यापीठाला ३८१-४०० च्या यादीत स्थान मिळाले आहे.
याशिवाय आयआयटी कानपूर आणि आयआयटी रुरकी रँक ४५१-५००, अलीगड मुस्लिम युनिव्हर्सिटी, जाधवपूर युनि., वेल्लोर इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी ५०१-५५० रँक, आयआयएसी बंगलोर, आयआयटी खरगपार ५५१-६०० रँक, बीएचयू, बिर्ला इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी आणि सायन्स पिलानी , IIT गुवाहाटी, IIT मद्रास यांना 600 हून अधिक रँकमध्ये स्थान मिळाले आहे.
देशात समानतेसाठी जेएनयू क्रमांक-१
या क्रमवारीत जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ दिल्लीला समानतेमुळे प्रथम क्रमांकाचा मान मिळाला आहे. जेएनयू लैंगिक समानता आणि समाजातील विविध असमानता दूर करण्यासाठी काम करत आहे. त्यामुळे या क्रमवारीत जेएनयूला 361-400 क्रमांक मिळाला आहे.
आयआयटी खरगपूरमध्ये जीवनाच्या गुणवत्तेवर आरोग्य केंद्रित
IIT खरगपूर- 551-600 च्या दरम्यान रँक मिळाला आहे. संस्थेला सतत संशोधन प्रयत्नात सर्वोच्च गुण मिळाले आहेत. IIT खरगपूरने शाश्वत विकासासाठी UN ने निश्चित केलेल्या क्षेत्रांमध्ये संशोधनाला चालना दिली आहे. येथे जीवनाचा दर्जा, संशोधन क्षेत्रातील पर्यावरण, आरोग्य सुविधा यांचीही काळजी घेतली जाते. अतिशय चांगल्या हवेच्या गुणवत्तेमुळे याला पॅरामीटरमध्ये चांगला गुण मिळाला आहे.
पर्यावरण आणि सामाजिक चिंतांबद्दल जाणून घेण्याचा उद्देश
या रँकिंगद्वारे, उच्च शैक्षणिक संस्था पर्यावरण आणि सामाजिक चिंतेच्या मुद्द्यावर कशा प्रकारे काम करत आहेत आणि योगदान देत आहेत हे जाणून घ्यायचे होते. त्याआधारे क्यूएसने नवीन मानके तयार केली होती. यामध्ये जगभरातील 13 हजार उच्च शैक्षणिक संस्थांचा अभ्यास करून 700 उच्च शैक्षणिक संस्थांची रँकिंगसाठी निवड करण्यात आली. यासाठी जगभरातील शिक्षक, विद्यार्थी, शिक्षणतज्ञ यांचा सहभाग होता. अमेरिकेतील 135 विद्यापीठांना क्रमवारीत स्थान देण्यात आले आहे. या क्रमवारीत एकूण विद्यापीठांपैकी 19.2 टक्के यूएस विद्यापीठांना मिळाले आहे. त्यापैकी 30 विद्यापीठे पहिल्या 100 मध्ये आहेत. यूकेमध्ये दुसऱ्या क्रमांकावर एकूण 67 विद्यापीठे आहेत. यापैकी 20 टॉप 100 च्या यादीत समाविष्ट आहेत. त्यानंतर जर्मनी, चीन आणि ऑस्ट्रेलियाचा क्रमांक लागतो.
समाजासाठी काम करण्यासाठी विद्यापीठ कटिबद्ध आहे
क्यूएस रँकिंगचे व्यवस्थापक डॉ. अँड्र्यू मॅकफार्लेन सांगतात की, ही विद्यापीठे समाजासाठी काम करण्यासाठी कटिबद्ध असल्याचे रँकिंग दर्शवते. ते वेगळ्या मानसिकतेने काम करत आहेत. जागतिक महामारीनंतरही या उच्च शैक्षणिक संस्थांनी समाजासाठी वेगळ्या पद्धतीने काम केले.संशोधनाचे काम सुरू आहे, माजी विद्यार्थी संशोधनासाठी पैशासह इतर मदत करतात. यामुळे जागतिक आव्हानांचा सामना करण्यास मदत होईल, अशी अपेक्षा आहे.